અવકાશ ગતિવિધિઓ પર નજર રાખવા માટે દેશની પ્રથમ વેધશાળા ઉત્તરાખંડના ગઢવાલ ક્ષેત્રમાં સ્થાપિત કરવામાં આવશે. સ્ટાર્ટઅપ દિગંતરા તેને ઇન્સ્ટોલ કરશે. તે પૃથ્વીની પરિક્રમા કરતી 10 સેમી જેટલી નાની વસ્તુ પર નજર રાખવામાં પણ સક્ષમ છે. સ્પેસ સિચ્યુએશનલ અવેરનેસ (SSA) ઓબ્ઝર્વેટરી અવકાશના કાટમાળ અને લશ્કરી ઉપગ્રહોની દરેક હિલચાલને ટ્રેક કરવામાં મદદ કરશે. દિગંતરાના સીઈઓ અનિરુધ શર્માએ જણાવ્યું હતું કે, ઉત્તરાખંડમાં આ વેધશાળા SSA ના દેખરેખમાં અંતરને દૂર કરશે. કારણ કે અત્યારે ઓસ્ટ્રેલિયાથી દક્ષિણ આફ્રિકા સુધી આવી કોઈ સુવિધા નથી. હાલમાં આ ક્ષેત્રમાં અમેરિકાનું વર્ચસ્વ છે. અવકાશ પ્રવૃત્તિઓ પર દેખરેખ રાખવા માટે તેની પાસે સૌથી વધુ આવા વેધશાળાઓ છે. તેની વેધશાળાઓ વિવિધ સ્થળોએ સ્થિત છે અને વ્યાપારી કંપનીઓ વિશ્વભરમાંથી તેમના માટે ઇનપુટ પ્રદાન કરે છે.
આ વેધશાળાની મદદથી અમારા વૈજ્ઞાનિકો ઊંડા અવકાશની દરેક હિલચાલ પર નજર રાખી શકશે. ખાસ કરીને ભૂસ્થિર, મધ્ય-પૃથ્વી અને ઉચ્ચ-પૃથ્વી ભ્રમણકક્ષામાં ઊંડા ગતિવિધિઓનું નિરીક્ષણ કરવું શક્ય બનશે. આ માહિતીની મદદથી ઉપગ્રહો અને અન્ય અવકાશયાન વચ્ચેની અથડામણને ટાળી શકાય છે. તેમના સ્થાન, ઝડપ અને માર્ગ વિશે વધુ સચોટ અંદાજો લગાવી શકાય છે. ઉત્તરાખંડ સરકારના ઈન્ડસ્ટ્રીઝના નિયામક સુધીર નૌટિયાલે જણાવ્યું હતું કે, “અમને ઉત્તરાખંડમાં ભારતની પ્રથમ સમર્પિત અવકાશ પરિસ્થિતિ જાગૃતિ (SSA) વેધશાળાઓની સ્થાપનામાં દિગંતરાના વિઝન અને યોજનાઓને સમર્થન આપવા બદલ ગર્વ છે.
શર્માએ રશિયા અને યુક્રેન વચ્ચે ચાલી રહેલા યુદ્ધનું ઉદાહરણ આપીને વેધશાળાનું વ્યૂહાત્મક મહત્વ સમજાવ્યું હતું. તેમણે કહ્યું કે, યુક્રેનમાં યુદ્ધ પહેલા ઘણા રશિયન ઉપગ્રહો આ ક્ષેત્રમાં ફરતા જોવા મળ્યા હતા. આમ, વેધશાળા ભારતને ઉપખંડ પર અવકાશ ગતિવિધિઓ પર દેખરેખ રાખવાની સ્વદેશી ક્ષમતા પ્રદાન કરશે, જે વ્યૂહાત્મક લાભ આપશે.
ઉદાહરણ તરીકે, જો ચીની ઉપગ્રહ ભારતના કોઈ ચોક્કસ ક્ષેત્રમાં લાંબા સમય સુધી અવલોકન કરે છે, તો આ વેધશાળામાં આવી પ્રવૃત્તિઓ પર નજર રાખવાની સ્વદેશી ક્ષમતા હશે, શર્માએ જણાવ્યું હતું. આ માટે આપણે અમેરિકા જેવા દેશો પર નિર્ભર નથી રહેવું પડશે. ભારત હાલમાં મલ્ટિ-ઓબ્જેક્ટ ટ્રેકિંગ રડારનો ઉપયોગ કરીને અવકાશ પ્રવૃત્તિઓ પર નજર રાખે છે. SSA વેધશાળા આ ક્ષેત્રમાં એક મોટી પ્રગતિ સાબિત થશે.
